اندازه‌گیری و تحلیل شاخص‌های عمومی بهره‌وری به تفکیک بخش‌های اقتصادی ایران؛ با رویکرد نوین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشکدة اقتصاد و حسابداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

2 کارشناس دفتر برنامه ریزی اقتصاد کلان و ارزیابی برنامه، معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری

3 دانشجوی دکتری دانشگاه تربیت مدرس و معاون دفتر برنامه ریزی اقتصاد کلان و ارزیابی برنامه، معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری

چکیده

اندازه‌گیری بهره‌وری روش مناسبی برای ارزیابی عملکرد فعالیت‌های اقتصادی به شمار می‌آید. این مقاله، روش جدید و متناسب با نظام آماری ایران برای اندازه‌گیری شاخص‌های بهره‌وری مبتنی بر ارزش خدمات مولد سرمایه (بر اساس آمارهای حساب‌های ملی SNA93 بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران) را معرفی می‌کند که امکان محاسبه شاخص‌های مذکور را با جامعیت تمام فعالیت‌های اقتصادی (به‌ویژه فعالیت‌های خدماتی) میسر می‌سازد. همچنین برای اولین بار شاخص‌های بهره‌وری جزئی و کلی عوامل تولید (شاخص‌های عمومی بهره وری) به تفکیک 17 بخش اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران برای دورة 1385-1375 اندازه‌گیری و تحلیل شده است. به منظور محاسبة شاخص‌های بهره‌وری فراتر از عوامل نیروی کار و سرمایه و در نظر گرفتن برون سپاری و اثرات توزیع مجدد منابع بین فعالیت‌ها، از ارزش ستانده به عنوان خروجی در اندازه‌گیری شاخص‌های بهره‌وری استفاده شده است. در ضمن، شاخص بهره‌وری کل عوامل (TFP) با استفاده از تقریب ترنکوئیست شاخص دیویژیا محاسبه شده است. بر اساس نتایج به‌دست آمده از اندازه‌گیری شاخص‌های بهره‌وری در دورة 1385-1375، موفق‌ترین بخش در استفادة بهینه از منابع، بخش کشاورزی است که توانسته است حدود 47 درصد از رشد تولید خود را از طریق ارتقای بهره‌وری کل عوامل به‌دست آورد. در مقابل، بخش‌های استخراج نفت و گاز و پالایش، سایر معادن، تأمین آب، برق و گاز، ماهیگیری، هتلداری و اداره امور عمومی، دفاع و تأمین اجتماعی در ارتقای بهره‌وری ناموفق بوده‌اند و تمامی رشد تولید خود را از طریق استفادة بیشتر از منابع به‌دست آورده‌اند. در مجموع، نتایج این مطالعه نه تنها موجب فراهم‌ سازی مقدمات و بررسی‌های لازم برای اجرایی‌نمودن مادة 79 قانون برنامة پنجم توسعة کشور در زمینة اندازه‌گیری شاخص‌های بهره‌وری خواهدشد، بلکه باعث افزایش دقت اندازه‌گیری شاخص‌های بهره‌وری و تفکیک بیشتر آن در سطح بخش‌های اقتصادی و ارزیابی دقیق‌تر عملکرد این شاخص‌ها در ایران و مقایسه با سایر کشورهای موفق می‌گردد. در نهایت نیز برای رفع نارسایی‌های نظام آماری کشور از منظر اندازه‌گیری دقیق‌تر بهره‌وری، توصیه‌هایی ارائه شده است. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Measurement and Analysis of Productivity General Indices in Economic Sectors of Iran; New Approach

نویسندگان [English]

  • Alireza Amini 1
  • Alireza Farhadikia 2
  • Alaedin Ezoji 3
1 PhD of economic and faculty member of Economic Department, Islamic Azad University (Center Tehran branch)
2 Expert of Macroeconomic Bureau, SPAC
3 PhD student of Tarbiaat Modarres University (TMU) and manager deputy of Macroeconomic Bureau, SPAC
چکیده [English]

Productivity is one of the important macroeconomic subjects, especially in area of economic growth. This study, introduces new method for measuring Productivity indices base on capital services value (Regarding statistical sources, SNA93,  CBI of Iran) and it provides  possibility of accounting the indices for all of  economic activities, in particular services sector. Also, first time total and partial Productivity indices are measured and analysized on separation 17 sectors of Iran economical, social and cultural. Because of calculation of Productivity indices farther up from labor force and capital factors, it not only enable us how to measure productivity of intermediate consumption but also traces the redistribution effect of resources in the cases where the activities are outsourced, and is used output value as outflow in measuring productivity indices. Furthermore, At macro level indices of total factor Productivity (TFP) are calculated on Tornquist approximate of Divisia index.
The results shows that productivity indices at 1996-2006 period, agriculture sector is the most successful of sector in using of optimal resources and that it got 47 percentage from its production growth through TFP promotion. Against, sectors of oil and gas extraction and refining, minerals others, electricity, gas and water supply, fishing, hotel and general affairs administration, defend and social security won't success, and all production growth were to using greater resources. On the whole, based on these findings not only provide preparations and necessary facilities to execute article 79, law of development 5th plan, but also lead to increasing careful of Productivity indices measurement and separating it in economic sectors level and so evaluating operation of the index in Iran at compare other success countries. Finally this paper has aimed to offer some recommendations towards the improvement in statistical systems used by the relevant entities engaged in productivity measurement in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • productivity measurement
  • total factors Productivity
  • economic sectors
  • development 5th plan

مراجع

امینی و همکاران(1391)، طرح مطالعاتی « طراحی نظام جامع اندازه‌گیری و تحلیل شاخص‌های عمومی بهره‌وری به تفکیک بخش‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران»، مؤسسة عالی آموزش و پژوهش در مدیریت و برنامه ریزی کشور.
امینی، علیرضا و علیرضا فرهادی کیا (1389)، «مقایسة تطبیقی الگوی مصرف منابع ایران با کشورهای سازمان همکاری اقتصادی و توسعه»، نشریة مجلس و پژوهش، شماره 62.
امینی، علیرضا. (1388)، بازنگری و به روز رسانی آمارهای  سری زمانی موجودی سرمایه ثابت به تفکیک بخش‌های اقتصادی در دوره زمانی 86-1338، معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری،دفتر نظارت برنامه.
امینی، علیرضا و همکاران(1388)، طرح مطالعاتی «تدوین گزارش عملکرد بهره‌وری اقتصاد ایران در دوره 1375-1385»، کارفرما مرکز ملی بهره‌وری ایران،مجری مرکز تحقیقات اقتصادی دانشکده اقتصاد و حسابداری واحد تهران مرکزی.
امینی، علیرضا (1384)، «اندازه‌گیری و تحلیل روند شاخص‌های بهره‌وری به تفکیک بخش‌های اقتصادی ایران»، مجلة برنامه و بودجه، شمارة 93.
امینی، علیرضا و حاجی محمد نشاط(1384)، «برآورد سری زمانی موجودی سرمایه در اقتصاد ایران طی دوره زمانی 1381-1338، مجلة برنامه و بودجه، شمارة90.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران(1388)، حساب‌های ملیایران حسابتولیدتاحسابمالیبهتفکیکبخش‌های نهادیاقتصاد. براساسسیستمحساب‌های ملی١٩٩٣ . (SNA 1993).
رومر، دیوید(1383)، اقتصاد کلان پیشرفته، جلد اول: نظریة رشد، ترجمة مهدی تقوی، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات ، تهران.
مرکز آمار ایران. نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن. سال‌های 1375 و 1385.
مرکز آمار ایران. نتایج طرح آمارگیری نیروی کار. سال‌های 1384 و 1385.
معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور(1390)، مجموعه برنامة پنج سالة پنجم توسعة ج.ا. ایران، بهار.
معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور، قوانین بودجة سنواتی طی سال‌های 1375 تا 1385.
معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور(1388)، گزارش اقتصادی و نظارتی.
 
Barro, R. and X. Sala-i-Marti. (1995), Economic Growth. New York. McGraw-Hill, Advanced Series in Economic.
Cohen,W. & D . Levinthal. (1989), ″Innovation and learning: The two faces of R&D″, Economic Journal.
Diewert,W. & Alice. O. Erwin Nakamura, (2003). Index number concepts, measures and decomposition of productivity Growth.
Lucas, R, E.(1988),″On the Mechanics of Economic Development″, Jurnal  of   Monetary Economics,22(1):3-42.
Nelson, R. & Phelps, E. (1966), ″Investment in Humans, Technological Diffusion, and Economic Growth″, American Economic Review, Vol. 56.
OECD(2001), Measuring Productivity Manual: Measuring of Aggregate and Industry- Level Productivity Growth, Paris.
OECD(2001), Measuring productivity-OECD manual,Organization for Economic Cooperation and development.
OECD(2008), Compendium of Productivity Indicators 2008, Organization for Economic Cooperation and development.
OECD(2009),Measuring Capital Manual, Paris.
OECD.(1993), The Measurement of Scientific Activities: Proposed Standard Practice for Surveys of Research and Experimental Development. Paris.
Romer, P.M. (1990), ″Endogenous Technological Change″, Journal of Political Economy, vol 98, No 5, part 2.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار